Jak działa ludzki umysł – efekt pierwszeństwa i świeżości (fot. artM, sxc.hu)
Ostatni będą pierwszymi, pierwszy ma zawsze najgorzej. Fałsz czy prawda? W przypadku pierwszego stwierdzenia często prawda, w przypadku drugiego – i tak i nie. Efekt pierwszeństwa i efekt świeżości.
Efekt pierwszeństwa, efekt świeżości
Chodzi o zapamiętywanie informacji i ich oddziaływanie na ludzi. Lepiej zapamiętamy (i bardziej oddziałują na nas) informacje które dotarły do nas jako pierwsze, na początku – to tzw. efekt pierwszeństwa, a także te na końcu – tak działa efekt świeżości. Przy czym nie chodzi tu o ocenę zapamiętywanego zdarzenia czy obiektu. Weźmy na przykład festiwal rockowy. Jeśli na zakończenie wieczoru gra Metalliaca, to oczywiście ją zapamiętamy najlepiej, ale jeśli jest to konkurs „zwykłych” zespołów, spore szanse na zapadnięcie w pamięci ma wykonawca pierwszy i ostatni. Tak działa ludzki umysł.
Efekt pierwszeństwa i efekt świeżości w polityce i show biznesie
Jak wykorzystać owe reguły w praktyce? Jeśli jesteś celebrytą lub politykiem, nie musisz dbać o to jak zapamiętają Cię inni – po prostu wyjdź jako pierwszy tudzież ostatni i zrób cokolwiek. Jeśli powiesz coś głupiego to jeszcze lepiej. Utrudnione zadanie masz gdy występujesz z innymi celebrytami lub politykami (przykład – obrady sejmu). Większość z nich nie powie niczego mądrego – właśnie wtedy walcz o pierwszy lub ostatni numer startowy. Nawet jeśli publika nie zapamięta Twojego nazwiska czy pseudonimu artystycznego, masz szanse, że zreferują oni Twój występ swojej rodzinie i znajomym: „ten pierwszy był beznadziejny”, „ta ostatnia wokalista była niezła, a gdyby jeszcze potrafiła śpiewać…”.
Ten pierwszy raz
W relacjach damsko-męskich wagę efektu pierwszeństwa – choć pewnie nieświadomie – cenią sobie szczególnie mężczyźni. Niewiasta „stosunkowo” dobrze zapamięta i pierwszego, z którym obcowała i tego ostatniego. Mimo to dla „samców” (alfa) liczy się pierwszy numer startowy – ale to już inna historia.
Efekt pierwszeństwa i świeżości w filmie
Zwróćmy uwagę, że efekt pierwszeństwa i świeżości często wykorzystywany jest w produkcjach filmowych, choć osobiście muszę tu stwierdzić, że nie dotyczy to kina polskiego w którym „w dobrym tonie” jest zostawić widza z metafizycznym niedosytem, pytaniem po „nie rozwiązaniu akcji” na koniec filmu . Niestety, często owe pytanie brzmi „i o co tu k… chodziło?!”, lub „ciekawe za co ja zapłaciłem?”. Dobrym przykładem jest ostatni film W. Smarzowskiego Pod Mocnym Aniołem. W ostatniej scenie bohater wychodzi z odwyku, jednak nie dowiemy się czy kolejny raz wejdzie do baru lub sklepu monopolowego, czy tym razem odpuści bo się wyleczył. Wracając do efektu pierwszeństwa w kinie – Alfred Hitchcock zwykł mawiać „Film powinien zaczynać się od trzęsienia ziemi, potem zaś napięcie ma nieprzerwanie rosnąć”. Alfred doceniał rolę efektu pierwszeństwa.
Także producenci widowisk telewizyjnych zawsze na początek dają nam coś specjalnego, nie mówiąc już o końcu programu, zwieńczonego finałową piosenką i czy innym popisowym numerem.
Jak wykorzystywać efekt pierwszeństwa i efekt świeżości w życiu codziennym?
Pamiętasz taką sytuację ze szkoły podstawowej? Na lekcji pani zadawała pytanie i zawsze, ale to zawsze jako pierwszy zgłaszał się – i tego nie powiem, ale Ty na pewno go/ją pamiętasz, bo on/ona zawsze był pierwszy – z swoim palcem pod sufitem.
Pamiętasz dyskoteki w podstawówce i to uczucie gdy DJ mówił „a teraz ostatni taniec” – i to nerwowe poszukiwanie partnerki? A pamiętasz „środkowe” tańce? Nie. I właśnie dlatego należy oswoić się z faktem, że ludzie najlepiej zapamiętują treści z początku i końca sekwencji. Chcesz zabłysnąć na konferencji – zgłaszaj się z pytaniami jako pierwszy lub ostatni. Przegląd zespołów? Artystów? Postępuj analogicznie.
Inne przykłady. Jaki był Twój pierwszy mąż (lub żona)? Jaki był Twój ostatni egzamin na nieukończonych studiach? Pamiętasz to? Na pewno…
By zwiększyć maksymalnie swoją skuteczność, jeśli masz taką możliwość, wybierz koniec – pod warunkiem, że osoba przed Tobą będzie przygotowana gorzej. Pisałem o tym wcześniej – czyli jak wykorzystać regułę kontrastu. W wystąpieniach publicznych może to dać oszałamiające efekty. Spróbuj, a uzyskasz coś więcej niż zakładasz.
